حقوق معوقه؛ از شکایت تا دریافت مطالبات

بحث حقوق و دستمزد با چالش‌‌های زیادی رو‌به‌رو است، که عقب افتادن پرداخت‌‌ها یا به اصطلاح حقوق معوقه یکی از این مشکلات است. کارگران در هر صنف و سمتی با این مشکل مواجه هستند که به دلایل مختلف ماه‌‌ها دریافتی نداشته‌‌اند.

در این مقاله از شبکه دانش فراپیام می‌‌خواهیم درمورد این معضل بیشتر توضیح دهیم و راهکارهایی از شکایت گرفته تا دریافت مطالبات ارائه دهیم. آن چه خواهیم گفت ممکن است برای هر کسی پیش بیاید بنابراین توصیه می‌‌کنیم این مطلب را با دقت مطالعه کنید.

حقوق معوقه چیست؟

کارکنانی که در یک مجموعه استخدام می‌‌شوند، باید تمام حقوق خود را شناخته و انتظار دریافت به موقع حق‌‌السعی داشته باشند. تنها کارفرمایانی مورد قبول هستند که از قانون کار پیروی می‌‌کنند. در این قانون به صراحت اعلام شده است که پرداخت حقوق و مزایا باید به صورت دوره‌‌ای و در موعد مقرر صورت بگیرد.

بعضاً دیده شده است که کارفرمایان در پرداخت‌‌های خود نظم ندارند و چندین ماه حقوق کارکنان را پرداخت نکرده‌‌اند. در چنین شرایطی که عقب افتادگی پرداخت رخ می‌‌دهد، از اصطلاح حقوق معوقه استفاده می‌‌شود.

پیدا کردن شغل، کاری دشوار است و بسیاری به همین دلیل به اشتغال خود برای کارفرمایان بدقول ادامه می‌‌دهند. اگر چنین شرایطی دارید، باید بدانید که صبر راه چاره نیست و باید فکری اساسی کرد.

مطالبه حقوق معوقه

اولین قدم سعی بر حل موضوع با صحبت دوستانه است. اگر امکان این کار وجود دارد، خوب است ابتدا با کارفرمای خود مذاکره کنید. گاهی ممکن است مشکل کوچک باشد و به دلیل شرایط خاص اقتصادی مدت کوتاهی تأخیر رخ داده باشد. در چنین شرایطی گفت و گو اولین راه است.

البته مشکل حقوق معوقه گاهی به چالش پیچیده‌‌ای تبدیل می‌‌شود که باعث بروز مشکلات بزرگی بین طرفن شده و اجازه بحث مسالمت‌آمیز را از افراد می‌‌گیرد.

چنانچه مشکل با صحبت حل نشد، کارگر باید به اداره کار مراجعه کند. پس از مراجعه به این نهاد، شاکی باید شکایت خود را در هیئت کار تنظیم کند. سپس این نهاد موظف خواهد بود به شکایت رسیدگی کرده و متخلف را برابر قانون مجازات کند.

ثبت شکایت برای حقوق معوقه

چند نکته در خصوص ثبت شکایت وجود دارد که باید رعایت شوند.

• اول این که باید شعبه‌‌ای که کارفرما در آن بیمه را ثبت کرده است پیدا کنید. برای یافتن شعبه اداره کار مرتبط با خود باید به شعبه بیمه مراجعه کنید.
• پس از آن باید به اداره کار مراجعه کرده و نامه‌‌ای برای بیمه‌‌گذاری دریافت کنید.
• حال باید با در دست داشتن نامه به بیمه‌‌گذار خود مراجعه کنید و تمام سوابق موجود خود ار جمع‌‌آوری کنید.
• پس از این مرحله باید سوابق خود را به اداره کار ببرید و دادخواست شکایت را دریافت کنید. دادخواست شکایت فرمی است که در آن اطلاعات شخصی، هویتی و علت تنظیم شکایت پرسیده می‌‌شود. در بخش علت باید عقب افتادن حقوق را اعلام کنید.
• پس از این مرحله اداره کار نامه‌‌ای به نام، نامه سازش به شما می‌‌دهد. این نامه شامل اطلاعاتی درمورد اقدام شما و زمان جلسه سازش است. نامه را به کارفرما تحویل دهید تا از جزئیات آن باخبر شود. این جلسه معمولاً دو هفته پس از تنظیم شکایت برگزار می‌‌شود.
• در جلسه سازش، کارگر و کارفرما هر دو حاضر می-شوند. این جلسه در اداره کار تشکیل می‌‌شود. جلسه سازش، فرصتی است برای طرفین شکایت تا مدارک دلایل خود را برای شرایط پیش آمده ارائه کنند. اگر کارفرما در جلسه شرکت نکند، یا در نهایت توافقی بین طرفین حاصل نشود، شکایت از کارفرما رسمی شده و جلسه تشخیص تشکیل می‌‌شود تا درمورد حقوق معوقه در آن صحبت شود.
• زمان این جلسه معمولاً دو هفته پس از جلسه سازش است. زمان آن متعاقباً به کارگر و کارفرما اطلاع داده می‌‌شود. چنانچه هر یک از طرفین در این جلسه حضور پیدا نکنند، پرونده به جلسه حل اختلاف فرستاده می‌‌شود.
• جلسه حل اختلاف آخرین حلقه از زنجیره جلسات مربوط به شکایت در اداره کار است. در این جلسه طرفین تمام اسناد و مدارک را تحویل می‌‌دهند و پس از آن منتظر رأی نهایی دادگاه می‌‌مانند.

پرداخت حقوق در قانون کار

با یک جست‌وجو ساده در قانون کار به ماده‌‌های ۳۸، ۴۵ و ۵۹ بر می‌‌خوریم. در این سه ماده قوانینی درمورد پرداخت کارفرما به کارگر بیان شده است.

ماده ۳۸ قانون کار

افراد در شغل یکسان با شرایط یکسان از حقوق و مزایای مشابه برخوردار می‌‌شوند. جنسیت، عقیده دینی و سیاسی، تابعیت، قوم و نژاد در پرداخت‌‌ها تفاوتی ایجاد نمی‌‌کند.

با توجه به این قانون اگر کارفرمای شخصی به دلیل زن بودن، یا اتباع خارجی بودن یا از قومی غیر بومی بون، از پرداخت امتناع کند، یا این را دلیلی بر مزایای کمتر کارگر بداند، درواقع حقوق معوقه کارگر را به دوش خود گذاشته است و می‌‌توان آن را پیگیری کرد.

ماده ۴۵ قانون کار

در این ماده شرایطی عنوان شده است که کارفرما مجاز به برداشت از حقوق کارگر است.

• اگر قانون به صراحت اجازه این کار را داده باشد.
• اگر کارگر وجهی با عنوان مساعده از کارفرما دریافت کرده باشد.
• اگر کارگر وامی از کارفرما دریافت کرده است، قسط‌‌های آن از موارد مجاز کسری حقوق است. لازم به ذکر است که میزان قسط باید با توافق طرفین تعیین شود.
• اگر در محاسبه حقوق خطایی رخ داده باشد، کارفرما می‌‌تواند مبلغ اضافی را کسر کند.
• اگر کارگر در خانه سازمانی اجاره‌‌ای ساکن باشد، کارفرما می‌‌تواند مبلغی توافقی از حقوق کارگر کسر کند.
• اگر وجهی از طرف کارگر برای خرید از شرکت تعاونی کارگاه محل اشتغال خود تعهد شده باشد، می‌‌تواند از طرف کارفرما از حقوق او کسر شود.

ماده ۵۹ قانون کار

در این ماده بیان شده است که اگر قرار بر اضافه کاری(حداکثر ۴ ساعت در روز) باشد، کارگر باید با آن موافق باشد و نرخ پرداختی ساعات اضافه کاری ۴۰ درصد بیشتر از ساعات معمولی باشد. بنابراین عدم پرداخت به موقع و به اندازه اضافه کاری نیز می‌‌تواند بخشی از حقوق معوقه باشد.

ماده ۱۷۴ قانون کار                           

در این ماده بیان شده است که اگر کارفرما از هر یک از سه ماده ۳۸، ۴۵ و ۵۹ تخطی کند، باید مجازات خود را که از طرف دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی بپذیرد. در این قانون گفته شده است که مجازات طبق تبصره ماده ۴۱ اجرا می‌‌شود. یعنی کارفرما باید ضامن تأديه مابه التفاوت مزد پرداخت شده و حداقل مزد جديد باشد. بر طبق این ماده با توجه به ضوابط زیر باید پرداخت به کارگران صورت بگیرد.

• اگر تا سقف ۱۰ نفر کارگر، تخلف صورت گرفته باشد، باید ۷۰ تا۵۰ برابر حداقل مزد روزانه پرداخت شود.
• اگر تا سقف ۱۰۰ نفر کارگر، تخلف صورت گرفته باشد، باید ۵۰ تا ۱۰۰ برابر حداقل مزد روزانه پرداخت شود.
• اگر بیش از ۱۰۰ نفر کارگر، تخلف صورت گرفته باشد، باید ۲ تا ۵ برابر حداقل مزد روزانه پرداخت شود.

ماده ۱۷۵ و ۱۷۶ قانون کار

در این دو ماده، تخطی از مفاد دیگر قانون کار به بحث گذاشته شده است، که مربوط به قوانین مربوط به کارگران نوجوان و بانوان می‌‌باشد. متن این ماده نیز مشابه ماده ۱۷۴ است، اما بحث حقوق مالی در میان نیست. اما تخطی از هر یک از مواد اشاره شده، باید در دادگاه رسیدگی شود و مطابق آن کارفرما ملزم به پرداخت جریمه است.

همچنین بخوانید : قانون اضافه کاری چیست؟

محاسبه حقوق معوقه

با توجه به این که شرایط اقتصادی پایدار نیست و عواملی مانند تورم روی ارزش پول تأثیر می‌‌گذارند، حقوق معوقه باید به قیمت روز پرداخت شود.

تصور کنید یک کارگر در سال ۱۳۹۵ متحمل ۵ ماه حقوق معوقه شده باشد، که در آن زمان معادل ۵ میلیون تومان بود و اکنون این مقدار با ۱۵ میلیون تومان مطابقت دارد، باید به میزان ۱۵ میلیون حقوق معوقه خود را دریافت کند. بنابراین در محاسبه، باید نرخ جدید و شرایط جدید در نظر گرفته شود.

نکاتی در خصوص تنظیم شکایت از کارفرما برای دریافت مطالبات معوقه

سعی کنید دادخواست شکایت را با استناد به مدرکی که نشان می‌‌دهد شما سنوات یا حقوق خود را دریافت نکرده‌‌اید تنظیم کنید و علت شکایت را با استفاده از سندی که دارید بیان کنید. در اداره کار و کارگزاری بیمه از کمک مشاوران و بخش اطلاعات استفاده کنید. این افراد برای پاسخ به سؤالات شما آماده هستند.

بسیار مهم است که با سند محکمه پسند کار خود را پیش ببرید. در چنین شرایطی کارفرما چاره‌‌ای جز پذیرفتن قانون شکنی خود و رأی دادگاه ندارد. در این صورت می‌‌توانید مطمئن باشید که رأی دادگاه را خواهید داشت و می‌‌توانید مطالبات خود را دریافت کنید.

اگر کارفرما از اجرای حکم امتناع کند، شما به راحتی می‌‌توانید نامه‌‌ای از اداره کار دریافت کرده و آن را به مراجع قضایی بفرستید. سپس مأموری موظف خواهد شد تا برای گرفتن حق شما با شما نزد کارفرما بیاید. معمولاً کارفرما تا این حد مقاومت نمی‌‌کند، اما نباید احتمال آن را نادیده گرفت.

لازم به ذکر است تنظیم دادخواست هیچ هزینه‌‌ای ندارد و شما می‌‌توانید این کار را به رایگان انجام دهید. همچنین اگر وکیلی داشته باشید که از جانب شما برای انجام امور این جنین وکالت داشته باشد، می‌‌تواند دادخواست شکایت را تنظیم کند. هر شخص حقیقی دیگری که وکالت محضری از شما داشته باشد نیز مجاز به اقامه دعوی است.

اخراج پس از شکایت

اخراج بدون دلیل هم مانند حقوق معوقه می‌‌تواند از طریق اداره کار پیگیری شود. برخی ممکن است پس از آن که شکایت حقوق خود را به سرانجام رساندند، از طرف کارفرما ناچار به ترک شغل خود شوند. خوب است بدانید که چنین کاری بدون دلیل موجه غیرقانونی است. اگر چه گاهی پس از تجربه عقب افتادن حقوق و شرایط کاری نامساعد خود کارگر ناچار به ترک شغل می‌‌شود، اما اخراجی نباید از سمت کارفرما صورت بگیرد.

مهلت ثبت شکایت

برای ثبت شکایت حقوق معوقه محدودیت زمانی وجود ندارد. کارگران می‌‌تواند هر زمانی پس از عقب افتادن حقوق نسبت به تنظیم دادخواست اقدام کنند، حتی در صورت فوت ورثه می‌‌توانند این کار را انجام دهند. اما اگر شکایت به علت اخراج ثبت می‌‌شود، نهایتاً ۳۰ روز مهلت وجود دارد تا کارگر به اداره کار و امور اجتماعی مراجعه کند.

تمام شرایطی که برای حقوق معوقه گفتیم درمورد بیمه نیز وجود دارد. بنابراین اگر کارگری بخواهد به دلیل عدم پرداخت بیمه از کارفرمای خود شکایت کند، گذشت زمان حتی تا چندین سال مانع او نمی‌‌شود.

سخن پایانی

متأسفانه در اطراف خود بسیار می‌‌بینیم افرادی را که از پرداخت‌‌های نامنظم و دیر به دیر کارفرمایان خود شاکی هستند، اما اقدامی نمی‌‌کنند. در این مقاله دیدیم که چگونه می‌‌توانید بدون نگرانی به اداره کار مراجعه کرده و ضمن ارائه مدارک و مستندات کافی، شکایتی مبنی بر عدم دریافت حقوق تنظیم کنید.

باید بگوییم که این مشکل ممکن است برای هر فردی رخ دهد. آن چه اهمیت دارد توانایی کارکنان در درک مفاهیم قانونی و ضوابط قانون کار است. بنابراین به شما توصیه می‌‌کنیم، اگر تا به حال قانون کار را مطالعه نکرده‌‌اید هر چه سریع‌‌تر این کار را انجام داده و از حقوق خود مطلع شوید.

حقوق معوقه یکی از رایج‌‌ترین چالش‌‌هایی است که کارکنان در مجموعه‌‌های مختلف با آن روبه‌رو هستند. به همین منظور داشتن دانش درمورد این که چه نوع کسری حقوقی شامل این قانون است و چه مراجعی می-توانند به شما کمک کنند، بسیار مهم است.

نویسنده: احسان مهدیزاده