درآمدهاى غیرمالیاتى و شرح جزییات انواع درآمدهاى ناشى از اعمال تصدى دولت

درآمد های عمومی چیست؟

درآمدهای عمومی در مقابل هزینه‌های عمومی قرار گرفته‌اند و به زبان ساده به در آمدهایی گفته می‌شود که برای تامین هزینه‌های عمومی، قدرت عمومی را به دست می‌آورد. درآمدهای عمومی به دو بخش تقسیم می‌شوند،

• درآمدهای مالیاتی
• درآمدهای غیر مالیاتی

درآمد غیر مالیاتی چیست؟

درآمد غیر مالیاتی دارای سه زیر دسته است که هر یک را به طور مختصر توضیح می‌دهیم:

اولین مورد: درآمدهای ناشی از اموال خالصه

با شنیدن این نام ممکن است برخی از افراد متوجه این بخش نشوند، به همین دلیل باید گفت که خالصه به املاک و یا چیز گران‌بهایی گفته می‌شود که صاحب تنها و اصلی آن‌ها دولت و یا خاندان سلطنتی است. در گذشته اموال خالصه بیشتر مرتبط با محصولات کشاورزی بود اما امروزه در همه حوزه‌ها اعم از صنعت، بازرگانی… نیز وجود دارد.

درآمد های استفراضی

معمولا این درآمدها را با نام درآمدهای غیر واقعی می‌شناسند؛ علت نام‌گذاری آن‌ها با نام درآمد‌های غیر واقعی این است که دولت برای این که از کسری بودجه راحت شود و اعتبارات لازم را تامین کند از این نوع اموال کمک می‌گیرد و می‌توان گفت که این درآمدها همیشگی نیستند.

دولت برای رفع مشکلات خود به این اموال روی آورد به این دلیل که:

• در زمان تعیین شده ، تعهدات مالی خود را ایفا می‌کند.
• زمانی که کشور دچار حوادث غیر مترقبه و طبیعی مانند سیل و زلزله شد که دیگر بودجه کشور کفاف کمک به دولت را نمی‌داد از درآمدهای استقراضی استفاده شد.
• سومین علت استفاده از درآمدهای استقراضی این است که برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و…. را اجرا می کند.
• مورد آخر برای جلوگیری از رکود اقتصادی، دولت بودجه خود را همراه با کسری می‌نویسد؛ به این صورت که از میزان درامدی که دارد، بیش‌تر خرج می‌کند و برای جبران این کسری، از بانک مرکزی تقاضا می‌کند، تا پول را بیش‌تر از تولیدات ناخالص ملی رفع ملی، نشر دهد. با این کار تا حدودی رکود اقتصادی موجود در جامعه را کاهش مي‌دهد.

معرفی درآمد های غیر مالیاتی

درآمدهای غیر مالیاتی همان طور که از نامش پیدا است به درآمدی گفته می‌شود که دولت از روش‌هایی به غیر از مالیات به دست می‌آورد. درآمدهای غیر مالیاتی، همچنین به عنوان درآمدهای دوره‌ای نیز شناخته می‌شود‌. راه‌های درآمد آن، سهام و سود آن است که سهم کوچکی را در درآمدی که دولت دارد، ایفا می‌کند و بیش‌ترین درآمد دولت از منابع مالیاتی تامین می‌شود. همچنین تاثیرگذاری این درآمدها در اقتصاد کشور کم و ناچیز است. دولت در درآمدهای غیر مالیاتی گزینه‌هایی را در نظر می‌گیرد تا با استفاده از آن‌ها بدون نیاز به گرفتن مالیات زیاد از مردم، درآمد و بودجه خود را افزایش دهد.

درآمد های ناشی از اعمال تصدی دولت

درآمدهای مالیاتی در آمدهایی هستند که در اقتصاد به صورت قیمت خدمات و کالای تولید شده نمایان می‌شوند؛ این امر به این صورت است که دولت به صورت مستقیم از مصرف‌کننده این کالا و خدمات که مردم هستند، مالیات می‌گیرد. در واقع این درآمدها به صورت انحصاری هستند مانند درآمدهایی که از قبوض برق، گاز،آب و…. به دست می‌آیند.

درآمد های حاصل از فروش، اجاره اموال دولتی و منابع طبیعی

دولت برای تامین بودجه و کسری خود از این منابع استفاده می‌کند که راه سوددهی آن‌ها برای دولت این گونه است که از طریق اجاره، فروش، بهره‌برداری، امتیازدهی و…. در آمدهایی به دولت می‌رسد.

درآمد های اداری و اجرائی و درآمد های غیر مالیاتی

زمانی که دولت به وظایفی که دارد، عمل می‌کند، به عنوان کارمزد، هزینه‌ای را از مردم دریافت می‌کند، به طور مثال در زمان صدور گواهینامه، صدور شناسنامه و….

مالیات چیست؟

مالیات به زبان ساده تمامی هزینه‌ها و تعهدات مالی است که دولت یک کشور برای شهروندان آن مشخص می‌کند و شهروندان مستلزم به پرداخت آن هستند، پرداخت کردن مالیات به دولت انتخابی نیست؛ بلکه اجباری و یک قانون وضع شده است، مالیات را می‌توان به عنوان‌ مهم‌ترین منبعی که دولت هر کشور می‌تواند از آن، درآمد کسب کند اشاره کرد.

مالیات بر درآمد

بخش زیادی از پولی که افراد در زندگی خود به دست می‌آورند، درآمد آن‌ها به حساب می‌آید، که شامل پرداخت مالیات می‌شود. نمی‌توان گفت که درآمد فقط حقوق افراد است بلکه می‌تواند اجاره‌هایی که دریافت می‌کنند، سودی که می‌گیرند و یا کسب و کار غیر مستقیمی که دارند باشد؛ بر این اساس می‌توان گفت دو نوع مالیات داریم، که به صورت مستقیم و غیر مستقیم هستند، مالیات بر درآمد که یک نوع مالیات مستقیم است و مالیات بر مصرف که یک نوع مالیات غیر مستقیم است‌.

هدایا و کمک های بلا عوض

افرادی که در جامعه زندگی می‌کنند، می‌توانند در زمان حیات خود، کمک‌هایی را به صورت نقدی برای انجام انواع خدمات بدون انتطار پاداشی برای دولت انجام دهند.

ویژگی درآمد های غیر مالیاتی

منابع مالی در کشور وجود دارند که دولت می‌تواند به روش‌هایی که گفته می‌شود، آن‌ها را به دست آورد‌:

نرخ ها

مقاماتی که در دولت کار می‌کنند برای این که خدماتی را به ذی‌نفعان عرضه کنند، هزینه‌ای را دریافت می‌کنند، این خدمات شامل هزینه دریافت گذرنامه، هزینه‌های مربوط به دادرسی و…. است. همچنین دیگر مقامات دولتی نیز مانند مقامات نظارتی برای عرضه خدمات به مخاطبان خود، هزینه دریافت می‌کنند برای نمونه این مقامات هزینه مجوز واردات، گواهینامه رانندگی، مشروبات الکی و‌….را دریافت می‌کنند.

درآمد شرکت های دولتی

بخش دولتی کشور به علت این که به سرعت توسعه یافت، به عنوان یک منبع درآمد مهم در نظر گرفته شد، برای نمونه سود حاصل از راه‌آهن می‌تواند به بودجه کشور کمک کند.

عدم سرمایه گذاری

عدم سرمایه گذاری به این منطور است که دولت با فروش همه یا تنها بخشی از سهام‌های شرکت‌های پرطرفدار، آن‌ها را از بخش دولتی به بخش خصوصی منتقل می‌کنند و در واقع طرح خصوصی سازی را عملی می‌کنند که باعث می‌شود تا دارایی‌هایی که دولت دارد، را کم کند‌.

وام

دولت از وام در زمان کسری مالی استفاده می‌کند که بسیار اثر گذار بوده است.

پس انداز اندک

دولت درآمد خود را از راه‌های دیگر مانند پس‌اندازهای اندک که شامل انواع سپرده‌های پس‌انداز و صندوق تأمین عمومی است.

معرفی مالیات بر درآمد

شاید خیلی از افراد با شنیدن واژه مالیات بر درآمد گمان کنند که منظور مالیاتی است که از درآمد افراد حاصل می‌شود؛ به طور مثال، کارمندان زمانی که حقوق خود را دریافت می‌کنند، مالیاتی را به کارفرما پرداخت می‌کنند. اما این نوع مالیات بسیار گسترده است و تمامی شرکت‌ها و موسسات را در بر می‌گیرد.

انواع مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد مشاغل

این نوع مالیات برای شغل‌هایی که آزاد هستند در نطر گرفته می‌شود که محاسبه میزان مالیات آن توسط خود افراد انجام می‌شود.

مالیات بر در آمد حقوق

کسانی که به برای افراد دیگر به عنوان کارگر یا کارمند کار می‌کنند باید این نوع مالیات را بپردازند که در کشور ما بسیار رایج است.

مالیات بر در آمد کشاورزی

طبق قانونی که در کشور تصویب شده است افرادی که در کار کشاورزی، دامداری، پرورش انواع ماهی و طیور و…. فعالیت می‌کنند، از مالیات معاف هستند. نکته‌ای که وجود دارد این است که این نوع خدمات باید تولیدی باشند، اگر فرد قصد فروش و یا خرید این محصولات را داشته باشد باید مالیات آن را پرداخت کند.

مالیات بر درآمد املاک

برخی از افراد هستند که با دریافت اجاره زندگی خود را می‌چرخانند که اگر تنها منبع درآمدی آن‌ها، یک آپارتمان یک واحدی باشد، مشمول مالیات نمی‌شود اما اگر منبع درآمد دیگری داشته باشد باید مالیات را بپردازد.

مالیات بر در آمد اتفاقی

شاید از روی نام این نوع مالیات متوجه شده باشید که چه زمانی کاربرد دارد، زمانی که فردی جایزه‌ای برنده می‌شود و یا اموالی وقف می‌شود باید مالیات آن را بپردازد.

مالیات بر درآمد شرکت ها و اشخاص حقوقی

این نوع مالیات‌ها بر اساس درآمدهای کل شرکت‌ها و یا افراد حقوقی هستند که دارای شرایط و قوانین خاصی هستند.

دولت هر کشور برای این که وظایف خود را در همه زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و… به خوبی انجام دهد، به منابعی نیاز دارد که این منابع هم انسانی و هم مالی است. زمانی که نام مالیه عمومی نیز آورده می‌شود بی‌ارتباط با تامین منابع مالی کشور نیست.

منابع مالی به دو صورت منابع مالیاتی و منابع غیر مالیاتی می‌توانند تامین شوند. منابع غیر مالیاتی یعنی مخارج و هزینه‌های مورد نیاز از راه مالیات به دست نمی‌آید بلکه از راه‌های دیگری نیز تامین می‌شود. تفاوتی که منابع مالیاتی و غیر مالیاتی دارند این است که منابع مالیاتی دارای اجبار و الزام هستند در منابع غیر مالیاتی هیچ گونه الزام و اجباری نیست اما معمولا در کشور انجام می‌گیرد‌.

مالیه عمومی چیست؟

زمانی که کلیه عملیات و فعالیت‌هایی که دولت در زمینه هزینه‌ها، روش‌های جمع کردن درآمدها و نحوه اداره و مدیریت آن‌ها انجام می‌دهد، بررسی می‌شود، در واقع مالیه عمومی انجام گرفته است.

مباحثی که در مالیه عمومی بررسی می‌شود:

• کلیه درآمدها
• کسری بودجه دولت
• بودجه‌بندی دولت
• سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت
• مخارج عمومی دولت

اعمال تصدی چيست؟

اعمال تصدی به اعمالی گفته می‌شود که آن خبری از قدرت سیاسی دولت نیست و دولت براساس شرایطی که برای هر یک از افراد در نظر گرفته شده است، انجام وظیفه می‌کند و این امر به صورت عادی انجام می‌گیرد. اما اعمال و کارهایی که به صورت تصدی انجام می‌گیرند دارای قوانین و مقررات خاصی هستند که این قوانین و مقررات باید اجرا شوند و چنان‌چه به وسیله آن‌ها خسارتی به سایر افراد وارد شود، می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد‌. در دولت ایران نیز برای اعمال و خدمات تصدی، قوانینی در نظر گرفته می‌شود که تمامی این قوانین در قانون اساسی وجود دارد و مطابق با آن رفتار می‌شود.

حتی بودجه‌بندی دولت نیز مطابق با قانون اساسی نوشته می‌شود اما با این حال در برخی از موارد پیش‌آمده که دولت، بر خلاف انتظار خود نتوانست، میزان منابع و درآمد خود را کنترل و مدیریت کند، به همین دلیل راه‌های مختلفی برای تامین این بودجه و درآمد در نظر گرفته است تا دولت بتواند خدمات خود را همانند قبل به شهروندان ارائه دهد. همان طور که گفته شد راه‌های زیادی برای تامین درآمد وجود دارد اما از مهم‌ترین راه‌ها می‌توان به گرفتن مالیات، عوارض، کارمزد، سود، وام، سرمایه گذاری و… اشاره کرد که هریک را به طور مفصل برای شما توضیح دادیم. البته مردم نیز با پرداخت انواع مالیات چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم مشکلی ندارند؛ زیرا آن‌ها نیز بر این باور هستند که هر هزینه‌ای که در راستای بهبود خدمت رسانی دولت به مردم باشد، اشکالی ندارد؛ اما در صورتی که به توسعه اقتصاد کشور و کمک به مردم در تامین مایحتاج خود باشند.

پس مشاهده می‌کنید که رشد و شکوفایی کشور نیازمند به همکاری دو طرفه دولت و مردم است تا با کمک یک دیگر به آبادی کشور کمک کنیم. اگر حتی یک نفر چه در دولت و چه مردم وظایف خود را به خوبی انجام ندهند در کل سیستم کشور اختلال به وجود می‌آید. پس بهتر است هر کس از وظایف خود و خدماتی که می‌تواند در کشور و برای بهبود و توسعه آن در تمامی زمینه‌ها انجام دهد، کوتاهی نکند.

نتيجه گيري

دولت از چندین راه می‌تواند کمبود بودجه خود را تامین کند و درآمد کسب کند:

مالیات: اولین گزینه برای تامین بودجه و کسری آن، دریافت مالیات از افراد و مردم است. همان طور که پیش‌تر گفته شد، مالیات به دو بخش تقسیم می‌شود:

• مالیات مستقیم
• مالیات غیر مستقیم.

مالیات مستقیم از افرادی که حقوقی و یا حقیقی هستند دریافت می‌شود و بر پایه مال و ثروت و ارث است اما مالیات غیر مستقیم همان طور که از نامش پیدا است، از افراد دریافت می‌شود اما نه به صورت مستقیم. در واقع زمانی که فردی کالایی را می‌خرد و هزینه آن را پرداخت می‌کند، علاوه‌بر پرداخت هزینه آن، مالیات نیز می‌دهد.

سایر درآمد ها: دولت در قبال خدمات رفاهی که برای شهروندان فراهم می‌کند، هزینه ناچیزی نیز دریافت می‌کند تا با استفاده از آن، کسری بودجه خود را رفع و درآمد دولت را افزایش دهد.

واگذاری دارایی‌های مالی: زمانی که دولت نتواند هزینه‌های خود را پرداخت کند و هیچ سازمان و بخشی نیز مسئولیت ِآن را بر عهده نگیرد، دولت برای جبران این نقص، مجبور به گرفتن وام می‌شود، این وام که استقراض نامیده می‌شود هم از داخل کشور و هم خارج از آن امکان‌پذیر است. اما استقراض دائمی نیست و دولت ملزم به پرداخت آن در آینده است‌.

واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای: معمولا دولت در این بخش سرمایه گذاری زیادی می‌کند و درآمد بالایی را از این راه به دست می‌آورد. بدون شک می‌توان گفت که بیش‌ترین راه درآمدی دولت ایران استفاده از دارایی‌های سرمایه‌ای است که مهم‌ترین آن‌ها نفت خام و فرآورده‌های آن است که با فروش آن‌ها درآمد زیادی حاصل می‌شود.

نشر اسکناس: در صورتی که هیچ یک از راه نام برده برای تامین بودجه کشور و درآمد بیش‌تر آن وجود نداشته باشد، بانک مرکزی با درخواستی که دولت می‌دهد، اسکناس‌های جدیدی را منتشر می‌کند. این اسکناس‌ها تا حدودی می‌توانند بودجه از رفته دولت را باز گردانند. از موضوعات مهمی که برای رشد و رونق اقتصاد کشور اهمیت زیادی دارد، این است که بررسی کنیم که دولت درآمد و مخارج خود را چگونه مدیریت می‌کند. این درآمد‌ها و مخارج چه ارتباطی با اقتصاد پویاي کشور دارد. همان طور که گفته شد اکثر درآمد کشور از طریق فروش نفت و گاز و فرآورده‌های آن است.

بیشتر بخوانید:

مالیات غیر مستقیم چیست؟

حسابداری دولتی چیست؟

بودجه چیست؟همه چیز درباره بودجه و مفاهیم آن

تفاوت حسابداری مالی و مدیریتی

نویسنده: رضا خانی