اصول محاسبه نرخ جذب سربار
یکی از عواملی که بر روی هزینه نهایی محصولات و خدمات نقش بسزایی دارد، محاسبه نرخ جذب سربار است. از آنجایی که این هزینه به طور مستفیم در فرآیند تولید محصولات دخیل نمیباشد پس نمیتوان آن را به همین راحتی به قیمت نهایی محصول یا کالا برای مصرفکننده اضافه نمود. اما آیا میدانید که سربار مشمول چه هزینههایی میشود؟ هزینههایی مثل پول آب، گاز و برق یا بیمه و اجاره محل تولید محصولات را جزء هزینههای سربار میدانند.
در این مقاله از فراپیام قصد داریم که با هزینه سربار، نرخ جذب سربار و اصول محاسبه آن آشنا شویم. پس با همراه باشید تا با آگاهی از این مبحث حسابداری، معلومات خود را بروز کنید.
هزینه سربار چیست؟
سربار یکی از اجزاء اصلی دخیل در بهای تمام شده و در واقع هزینهای است که به طور مستقیم در ساخت کالا و تولید محصولات دخالت ندارد و از این رو نمیتوان به آسانی این هزینهها را به تولید کالا ارتباط داد. هزینههایی نیز هستند که مستقیما قابل شناسایی هستند اما منطقی یا مقرون بصرفه نیست که آنها را به یک کالای مشخص ربط داد؛ این هزینهها را نیز گاهی به عنوان سربار طبقهبندی میکنند، مثلا استفاده از اسانس در صنایع مواد غذایی.
نمونههایی از هزینههای سربار در اکثر موسسات تولیدی عبارتند از:
- هزینه اجاره کارخانه
- هزینه استهلاک ساختمان کارخانه
- هزینه روشنایی مکان
- هزینه حقوق سرپرستان
- هزینه سوخت کارخانه
زمان شناسایی هزینههای سربار
هزینههای سربار عمدتا در دو زمان شناسایی میشوند:
- شناسایی هزینه قبل از شروع دوره مالی که به آن “سربار پیشبینی شده” یا “سربار برآوردشده” میگویند.
- پس از پایان دوره مالی که هزینهها تحقق یاثته و آن “سربار واقعی” نام دارد.
نرخ جذب سربار چیست؟
عدد به دست آمده از محاسبه بهای تمام شده تولیدات پس از پیشبینی هزینههای سربار در آغاز دوره مالی تا پایان آن، نرخ جذب سربار نامیده میشود. عوامل زیر در محاسبه نرخ جذب سربار نقش دارند:
- سربار برآورد شده
- مبنای جذب هزینه سربار ساخت یا تولید
- سطح فعالیت انتخاب شده
مبانی جذب سربار ساخت
سطح تولید بر اساس هر یک از مبانی جذب سربار کارخانه به شرح زیر بیان میشود:
- ساعات کار ماشین آلات: ساعت کار ماشین در صورتی که ماشین آلات کارخانه اتوماتیک باشند، مناسبترین مبنا برای جذب هزینههای سربار به شمار میرود. در واقع برخی از این هزینهها مانند استهلاک یا تعمیر و نگهداری ارتباط مستقیمی با ساعت کار ماشین دارند.
- هزینه مواد مستقیم: از آنجایی که ارتباط منطقی میان هزینههای مواد مستقیم و هزینههای سربار کارخانه وجود ندارد پس نمیتوان مبنای مناسبی برای جذب هزینههای سربار در نظر گرفت.
- هزینه کار مستقیم: در صورتی میتوان برای این مورد مبنایی در نظر گرفت که ارتباط مستقیمی بین ساعات کار مستقیم و هزینههای سربار کارخانه وجود داشته باشد.
- سربار واقعی: سربار واقعی یعنی هزینههایی که در طول دوره مالی سپری شده به صورت واقعی به مصرف رسیدهاند.
همچنین بخوانید : مالیات شرکت تازه تاسیس
گروههای هزینه سربار در حسابداری صنعتی
یکی دیگر از مباحث مهم در اصول محاسبه نرخ جذب سربار، گروهبندی هزینه سربار در حسابداری است که به سه گروه عمده زیر تقسیم میشوند:
- سربار ساخت: سربار ساخت شامل هزینههای تولید به جز دستمزد مستقیم و مواد خام مصرفی میباشد. این هزینه در حساب سربار ساخت نشان داده میشود و با عناوین دیگری چون سربار کارخانه یا هزینههای عمومی کارخانه شناخته میشوند.
- سربار اداری و تشکیلاتی: جز هزینههای دوره مالی بوده و به حساب سود و زیان انتقال مییابند.
- سربار توزیع و فروش: سربار توزیع و فروش نیز مانند سربار اداری و تشکیلاتی جزء هزینههای دوره مالی بوده و به حساب سود و زیان انتقال مییابند.
متغیرهای لازم در محاسبه نرخ جذب سربار
سربار به طور کلی از دو بخش سربار ثابت و سربار متغیر تشکیل شده است. به هزینههایی که با تغییر در حجم تولید دستخوش تغییر نشوند سربار ثابت و آنهایی که با افزایش یا کاهش حجم تولید تغییر میکنند هزینه متغیر میگویند.
فرمول اصلی محاسبه نرخ جذب سربار به صورت زیر است:
مقدار بودجهای، سربار بودجهای = نرخ جذب سربار
به جز فرمول اصلی که در بالا نشان داده شد، سه فرمول دیگر برای محاسبه انواع سربارها وجود دارند:
سربار متغیر جذب شده + سربار ثابت جذب شده = سربار جذب شده
سربار متغیر جذب شده + سربار ثابت جذب شده = سربار بودجهای
سربار متغیر واقعی + سربار ثابت واقعی = سربار واقعی
اضافه جذب سربار چیست؟
یکی دیگر از موارد مهم برای محاسبه نرخ جذب سربار، اضافه جذب سربار است. در اصل از مقایسه دو متغیر سربار واقعی و سربار جذب شده، میزان انحراف سربار حاصل میشود:
سربار واقعی – سربار جذب شده = اضافه جذب سربار
اگر حاصل این عبارت، مثبت شود یعنی میزان سربار جذب شده از مقدار سربار واقعی بیشتر بوده است. اما منفی شدن حاصل فوق نشان دهنده اضافه جذب سربار است یا به عبارتی، میزان سربار جذب شده از میزان سربار واقعی کمتر است.
مثال محاسبه نرخ جذب سربار
برای اینکه با نحوه محاسبه نرخ جذب سربار بهتر آشنا شویم، مثالی در این زمینه میآوریم:
اطلاعات شرکت کیمیا گستر به صورت زیر بوده و قرار است که نرخ جذب سربار و اضافه با کسر سربار این شرکت را محاسبه نماییم:
سربار برآوردی دایره ۱: ۶،۵۰۰،۰۰۰ ریال. | ساعت کار مستقیم برآوردی دایره ۱: ۱۵۰ ساعت |
سربار برآوردی دایره ۲: ۷،۰۰۰،۰۰۰ ریال.
|
ساعت کار ماشین آلات برآوردی دایره۲: ۱۰۰ ساعت |
ساخت سفارش ۱ در دایره تولیدی۱: با ۴۰ ساعت کار واقعی.
|
|
ساخت سفارش ۲ در دایره تولیدی۲: با ۲۰ ساعت کار واقعی.
|
هزینههای سربار واقعی سفارش ۱ که شامل هزینه استهلاک ماشین آلات، برق مصرفی، بیمه و … است = ۲،۰۰۰،۰۰۰ ریال
هزینههای سربار واقعی سفارش ۲ = ۳،۵۰۰،۰۰۰ ریال
اکنون مطابق با اطلاعات بالا نرخ جذب سربار و سربار جذب شده را محاسبه میکنیم:
مبنای برآوردی ، هزینه سربار برآوردی = نرخ جذب سربار.
۴۳،۳۳۳ = ۱۵۰ ، ۶،۵۰۰،۰۰۰ = نرخ جذب سربار دایره ۱. | ۷۰،۰۰۰ = ۱۰۰ ، ۷،۰۰۰،۰۰۰ = نرخ جذب سربار دایره ۲. |
نرخ جذب سربار * مبنای واقعی = سربار جذب شده.
۱،۷۳۳،۳۲۰ =۴۳،۳۳ * ۴۰ = سربار جذب شده دایره ۱. | ۱،۴۰۰،۰۰۰= ۷۰،۰۰۰ * ۲۰ = سربار جذب شده دایره ۲. |
همانگونه که متوجه شدید محاسبه نرخ جذب سربار یکی از مهمترین کارهایی است که شرکتها و موسسات باید در دورههای مالی مختلف انجام دهند. امید بر آن است که با مطالعه مطالب بالا مفهوم نرخ جذب سربار را به خوبی درک کرده و بتوانید در صورت لزوم از آن استثاده نمایید.