حسابداری پیمانکاری نقش کلیدی در موفقیت پروژههای عمرانی و ساختمانی دارد و اگر بهدرستی انجام نشود، میتواند باعث سردرگمی مالی و حتی زیان پروژه شود. در این مقاله بهصورت کاملاً کاربردی توضیح میدهیم که از زمان عقد قرارداد تا پایان پروژه، چه اتفاقات مالی رخ میدهد و مهمترین ثبتها چگونه انجام میشوند. شما با مفاهیم پایه، نحوه مدیریت هزینهها، صورتوضعیتها و درآمدها آشنا میشوید و میبینید چرا دقت در ثبتهای حسابداری شرکت پیمانکاری برای کنترل سود و زیان هر پروژه ضروری است.
این مقاله به شما کمک میکند اشتباهات رایج را بشناسید و تصمیمهای مالی دقیقتری بگیرید. اگر به دنبال یک راهنمای روشن و قابل اجرا برای حسابداری پیمانکاری هستید یا قصد دارید برای نظمدهی بهتر امور مالی خود به سراغ خرید نرم افزار حسابداری بروید، این مقاله نقطه شروع مناسبی برای شماست.
حسابداری شرکت پیمانکاری چیست و چرا با حسابداری عمومی تفاوت دارد؟
شرکتهای پیمانکاری اجرای امور مشخصی را در قالب قراردادهای پیمانی برای کارفرما بر عهده میگیرند. مدیریت اطلاعات مالی این شرکتها تحت عنوان حسابداری پیمانکاری انجام میشود. ماهیت کار در حسابداری شرکت پیمانکاری، با توجه به طولانی بودن زمان اجرای پروژهها و مدیریت همزمان چندین قرارداد، کاملاً مستقل از حسابداری بازرگانی است. وظیفه سیستم حسابداری پیمانکاری، تفکیک دقیق هزینههای مستقیم (مانند مصالح) و غیرمستقیم (مانند هزینههای عمومی) و تخصیص منطقی آنها به حساب “پیمان در جریان پیشرفت” به تفکیک هر قرارداد است. مخارج اجرای طرح بعد از تنظیم قرارداد، توسط دفتر مرکزی و کارگاهها پرداخت میشود.. اصطلاحات اولیه در بحث حسابداری پیمانکاری
برای آن که بتوانیم وارد بحث حسابداری پیمانکاری شویم، باید در ابتدا درمورد این که اصلاً پیمانکاری به چه فعالیتهایی گفته میشود بپردازیم.
- پیمان: به اسناد و مدارکی که برای انجام کار پیمانکاری یا ارائه خدمات بین دو طرف معامله مبادله میشود، پیمان میگویند.
- کار: مجموعه فعالیتها و خدماتی که برای شروع، انجام و به پایان رساندن موضوع پیمان انجام میشود، کار گفته میشود.
حسابداری پیمانکاری با تمرکز بر مدیریت مالی دقیق هر قرارداد و تفکیک هزینههای مستقیم و غیرمستقیم، امکان کنترل بهینه پروژهها و ردیابی جریان مالی طولانیمدت را فراهم میکند. این سیستم با حسابداری عمومی تفاوت دارد و پایهای مستحکم برای شفافیت مالی و تصمیمگیری مؤثر در شرکتهای پیمانکاری ایجاد میکند.
اجزای اساسی پیمان چیست؟
گفتیم که پیمان یک سند است، بنابراین مانند هر سند دیگری، باید حاوی اطلاعات مختلف باشد. اطلاعاتی که در قرارداد پیمانکاری بیان میشوند، شامل سه بخش موافقت نامه، شرایط عمومی و شرایط خصوصی هستند.
- موافقت نامه: در موافقت نامه، باید مشخصات اصلی قرارداد پیمانکاری، مشخصات دو طرف که پیمانکار و کارفرما هستند، حق الزحمهای که از طرف کارفرما به پیمانکار پرداخت میشود، تعهداتی که دو طرف نسبت به یکدیگر دارند، موضوع پیمان و مدت زمانی که برای به اتمام رساندن کار لازم است ذکر شوند.
- شرایط عمومی: این شرایط از طرف قانون گذاران مشخص شده است و شامل مواردی میشود که فارغ از ماهیت و نوع موضوع پیمانکاری باید برای تمام انواع فعالیتها اجرا شود.
- شرایط خصوصی: این شرایط بسته به ماهیت موضوع پیمانکاری مشخص میشود و نباید به هیچ عنوان، موردی از شرایط عمومی را نقض کنند.
- کارفرما: کارفرما شخصی حقوقی است، که موضوع پیمانکاری دارد و میخواهد آن را به غیر بسپارد. کارفرما ممکن است شخصاً با پیمانکار وارد مذاکره شود یا ممکن است نماینده او این کار را انجام دهد. نماینده قانونی کارفرما، در حکم کارفرما شناخته میشود.
- پیمانکار: پیمانکار طرف قرارداد کارفرما است. شخصی که ممکن است خود مسئولیت کار پیمانکاری را بر عهده بگیرد یا این که بخشی از پروژه را به پیمانکار فرعی که با نام پیمانکار جزء نیز شناخته میشود بسپارد.
در نتیجه، هر پیمان بهعنوان یک سند رسمی شامل سه بخش اصلی—موافقتنامه، شرایط عمومی و شرایط خصوصی—است که چارچوب حقوقی و مالی اجرای پروژه را مشخص میکند. شناسایی دقیق نقش کارفرما و پیمانکار در این ساختار، پایهای مستحکم برای اجرای درست قراردادها و مدیریت مؤثر پروژههای پیمانکاری فراهم میآورد.
همچنین بخوانید : تفاوت شخص حقیقی و حقوقی
مراحل اجرای طرحهای پیمانکاری
برای هر طرح پیمانکاری باید سه مرحله طی شود.
- مطالعه مقدماتی طرح
در این مرحله کارفرما از کمک یک مهندس مشاور استفاده میکند تا ابعاد پروژه و نقشهها و طرحهای اولیه را بررسی کرده و قابلیت اجرایی بودن آن را بررسی کند. در این مورد هنوز حسابداری پیمانکاری شکل نمیگیرد و این مهندس مشاور است که مبلغی برای فعالیت خود دریافت میکند. درواقع در دفتر حسابداری پیمانکار چیزی ثبت نمیشود.
بنابراین اجاره کننده مرحله اول مهندس مشاور است و نوع پیمان از نوع مقطوع میباشد. ارتباط بین کارفرما و مهندس مشاور بر پایه اعتماد است، با این وجود کارفرما در هر قسط پرداخت میتواند ۱۰ تا ۲۰ درصد به عنوان وجه تضمین نزد خود نگه دارد تا در صورت وجود ایراد، پیش از پرداخت کامل، مهندس مشاور آن را رفع کند.
- مطالعه تفصیلی طرح
در این مرحله نیز مانند مرحله اول، فاز حسابداری پیمانکاری آغاز نمیشود. مهندس مشاور در این مرحله شروع به تکمیل اطلاعات با دید جزئی میکند.
در پایان این مرحله تمام ابهامات درمورد پروژه باید پوشش داده شود و مواردی مانند جزء به جزء مبلغ پیمان، موضوع پیمان با تمام جزئیات، نحوه تهیه مصالح و ابزار و هر مورد موجود دیگری از جمله مواردی هستند که باید در یک سند جمعآوری شوند. نهایتاً دفتر کارفرما باید این سند را بررسی کرده و تأیید کند. بحث پرداختها و وجه تضمین مانند مرحله اول است.
- اجرای طرح
در مرحله آخر باید طرح اجرا شده و در نهایت به بهره برداری برسد. به این منظور باید مراحل زیر طی شوند.
- ارجاع کار به پیمانکار
- انعقاد قرارداد پیمانکار
- عملیات اجرایی
- تنظیم و پرداخت صورت وضعیتها
- تحویل موقت
- تحویل قطعی
- ارجاع کار به پیمانکار
برای آن که این مفهوم را به خوبی متوجه شویم، باید با دو تعریف زیر آشنا شویم.
- مناقصه: به فرآیند خرید کالا یا انجام خدمات به پایینترین قیمتی که شرکتکنندگان پیشنهاد میدهند، مناقصه گفته میشود.
- مزایده: به فرآیند فروش کالا یا خدمات به بهترین و بالاترین قیمت پیشنهادی، مزایده گفته میشود.
کارفرما باید موضوع پیمان را در شرایطی به پیمانکار واگذار کند، که نیاز به پرداخت کمترین هزینه باشد. بنابراین پیمانکارها در مناقصه انتخاب میشوند. برای ارجاع کار به پیمانکار، لازم است مراحل زیر طی شوند.
- توزیع اسناد و مدارک مناقصه
- شرکت در مناقصه و مبادله ضمانت نامه شرکت در مناقصه
- انتخاب پیمانکار از طرف کمیسیون مناقصه
دعوت از پیمانکار، که خود به یکی از سه روش، مناقصه عمومی، مناقصه خصوصی و ترک مناقصه انجام میشود. این مرحله زمانی آغاز میشود که مرحله مطالعات تفصیلی کامل شده باشد و ابهامی برای کارفرما باقی نمانده باشد.
انواع پیمان از نظر حسابداری
در حسابداری پیمانکاری، قراردادها بر اساس نحوه تعیین قیمت و پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
- پیمان مقطوع: در این نوع پیمان، پیمانکار توافق میکند که کل پروژه را با یک مبلغ ثابت و مشخص به اتمام برساند. ریسک افزایش هزینهها در این حالت عمدتاً بر عهده پیمانکار است.
- پیمان امانی (هزینه بهاضافه حقالزحمه): در این نوع قرارداد، کارفرما مخارج مجاز و تعریفشده پروژه را به پیمانکار پرداخت کرده و علاوه بر آن، درصدی از مخارج یا مبلغ ثابتی را به عنوان سود (حقالزحمه) به او میدهد.
استاندارد ۹ حسابداری
این استاندارد (حسابداری پیمانهای بلندمدت) مرجع اصلی ثبتهای مالی در این حوزه است. طبق این استاندارد، به دلیل طولانی بودن زمان اجرای پروژهها، درآمد و هزینهها نباید تنها در پایان کار ثبت شوند، بلکه باید بر اساس «میزان پیشرفت کار» شناسایی گردند تا صورتهای مالی هر دوره نشاندهنده عملکرد واقعی همان دوره باشد.
سود و زیان پروژهای
برای کنترل مالی دقیق، حسابداری پیمانکاری باید به صورت «پروژهمحور» انجام شود. این به معنای تفکیک دقیق هزینههای مستقیم (مانند مصالح و دستمزد) و غیرمستقیم هر قرارداد در حساب «پیمان در جریان پیشرفت» است. با کسر هزینههای واقعی هر پروژه از درآمدهای تایید شده در صورتوضعیتها، سود یا زیان دقیق هر پروژه به طور مستقل مشخص میشود تا از سردرگمی مالی جلوگیری شود.
انواع مناقصه
پیش از آن که وارد معرفی انواع مناقصه شوم، خوب است بدانید که انتخاب پیمانکار در دفتر حسابداری آن ثبت نمیشود و همچنان جزئی از حسابداری مرحله مطالعاتی است.
- مناقصه عمومی
در این روش یک آگهی مبنی بر نیاز کارفرما به پیمانکار در یکی از روزنامههای کثیرالانتشار، منتشر میشود و به این ترتیب فراخوانی عمومی در اختیار تمام پیمانکاران قرار میگیرد.
- مناقصه خصوصی
در این روش، از برخی پیمانکاران دعوت به عمل میآید تا رد مناقصه شرکت کنند. نحوه انتخاب پیمانکاران به این صورت است که کارفرما با توجه به ماهیت کار، شرکتهایی را انتخاب میکند که از لحاظ تخصص، توانایی فنی و ظرفیت واحدها، توانایی انجام پروژه را داشته باشند.
- ترک مناقصه
در این روش، مناقصه برگذار نمیشود و مستقیماً از شرکت پیمانکاری مورد نظر، دعوت به همکاری میشود. البته این روش روند دشواری دارد، چرا که کارفرما باید با استفاده از یک گزارش توجیهی، نیاز خود به همکاری با شرکت مورد نظر را شرح دهد و این گزارش باید به تأیید وزیر و معاونهای او برسد.
همچنین بخوانید : حسابداری شرکت ها
حسابداری پیمانکاری
حال که وارد فاز اصلی کار شدیم، باید برای انجام امور مالی، که در بحث پیمانکاری از اجزای بسیاری تشکیل شده است، چارهای اندیشید. چاره رفع مشکلات و رسیدگی به این کار، در دست حسابداری پیمانکاری است.
واضح است که هر فعالیت صنعتی و تجاری در هر ابعادی نیاز به حسابداری دارد و فعالیتهای پیمانکاری نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین آن چه مسلم شد، این است که در دو مرحله اول اجرای طرحهای پیمانکاری، کارفرما بدهکار است و باید هزینهها را متقبل شود و هنوز در دفتر پیمانکار حسابی ثبت نشده است.
هزینههای ضمانت نامه
زمانی که پیمانکار، اسناد و مدارک مناقصه را مطالعه کرد و به این نتیجه رسید که میخواهد در مناقصه شرکت کند، باید برآورد خود از هزینه را انجام داده و موارد زیر را اعلام کند.
- ضمانت نامه شرکت در مناقصه به میزان ۵ درصد مبلغ پایه پیمان
- وثیقهای که بانک به میزان ۱۲۰ درصد مبلغ ضمانت نامه برای صدور آن نزد خود نگه میدارد
- سپرده نقدی شرکت در مناقصه به میزان ۱۰ درصد ضمانت نامه
ضمانت نامه مهمترین سندی است که در بحث پیمانکاری با آن روبرو هستیم و این بخش سهم بزرگی در حسابداری پیمانکاری دارد. در بحث حسابداری به این بخش حساب انتظامی و طرف حساب انتظامی گفته میشود که همین ۵ درصد و ۱۲۰ درصدی که پیشتر معرفی کردیم را شامل میشود.
هزینههای مصرفی
هر هزینهای که مربوط به تهیه ابزار و مصالح، دستمزد کارگران و به طور کلی هر هزینهای مستقیماً مربوط به انجام کار میشود، در این دسته قرار میگیرد.
فرآیند انتخاب پیمانکار
ممکن است تصور کنید وقتی پیمانکار انتخاب شد دیگر وارد فاز اجرا میشویم و بحثی در این میان باقی نمیماند. اما همانطور که گفتیم رسیدگی به امور مالی پیمانکاری بسیار پیچیده است و هنوز باید به افرادی که انتخاب نشدهاند و کسانی که با وجود انتخاب شدن حاضر به پذیرش مسئولیت خود نیستند رسیدگی کرد. بنابراین پس از اتمام انتخاب پیمانکار سه حالت رخ میدهد.
- پیمانکار برنده مناقصه نباشد
در این صورت، مخارج به عنوان هزینههای دوره شناسایی شده و ضمانت نامه نیز آزاد میشود.
- پیمانکار برنده شده است و باید قرارداد بسته شود
در این صورت هزینه به شرکت پیمانکار پرداخت شده و او شروع به اجرای پیمان میکند. کارفرما هزینه مطالعات را میپردازد و دارایی در جریان ساخت قرار میگیرد.
- پیمانکار برنده شده است ولی حاضر به بستن قرارداد نیست
در این صورت مخارج به عنوان زیان دوره شناخته میشود و ضمانت نامه به نفع کارفرما ضبط میشود.
مبلغ پایه پیمان چگونه تعیین میشود؟
زمانی که مهندس مشاور در حال انجام مطالعات روی میزان کار پروژه و جزئیات مربوط به آن است، باید بتواند هزینه پایه را برآورد کند، تا پیمانکار بر اساس آن تصمیم بگیرد که آیا توانایی شرکت در مناقصه را دارد یا خیر. به این منظور باید برای بهای هر واحد کار، به سراغ لیستی برود که هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه تنظیم میشود و قیمت تمام فعالیتهای پیمانکاری در ان ذکر شده است.
برای مثال اگر فعالیت مربوط به آسفالت کردن یک جاده باشد، مهندس مشاور باید نرخ خاکبرداری و آسفالت هر متر جاده را از این لیست استخراج کرده و در مسافت کل ضرب کند تا به قیمت پایه برسد.
در این لیست تمام جزئیات قیمتی فعالیتهایی که پیمانکاران از نقطه شروع تا پایان کار خود به آن نیاز دارند بیان شده است. این لیست سالانه به مجریان طرحها و شرکتهای مختلف ابلاغ میشود و همگی موظف هستند دقیقاً بر طبق مبالغ اعلامی آن برآورد هزینه کنند.
تعهدات پیمانکار
- در ابتدا پیمانکار باید اسناد و مدارک را به خوبی مطالعه کند و از مفاد و موارد آن به خوبی مطلع باشد.
- سپس باید بسته به برآوردی که از میزان کار دارد، به تعداد کافی کارگر و متخصص استخدام کند و همچنین میزان دستمزد آن-ها را به درستی تعیین کند. در پروژههایی که نیاز به مواد و مصالح است، پیمانکار باید تمام احتیاجات پروژه را به درستی بر طرف کند.
- مورد بسیار مهمی که وجود دارد، این است که کارفرما باید بر اساس قانون کار و قوانین بیمه تأمین اجتماعی تمام موارد را رعایت کرده و تعهدات خود را که قانون به انجام آن دستور داده است، به جا آورد.
تعهدات کارفرما
- کارفرما باید تمام زمینهایی که برای انجام پروژه لازم است را در زمان معین و به رایگان در اختیار پیمانکار قرار دهد.
- برای آن که پیمانکار بتواند نیاز پروژه را به موقع بر طرف کرده و مراحل ابتدایی کار را مدیریت کند، کارفرما باید پیش پرداختی را به او بپردازد. پیش پرداختی که کارفرما موظف به پرداخت است در چند قسط و متناسب با درصد پیشرفت کار پرداخت میشود. بنابراین کارفرما نباید تمام مبلغ قرارداد را به یک باره به پیمانکار پرداخت کند و این پرداختها در طی چندین قسط صورت میگیرند. پرداخت این قسطها وابسته به درصد تجهیز کارگاه و میزان پیشرفت پروژه است.
- کارفرما باید درمورد صورتهای وضعیت نهایت دقت را به عمل آورد و در زمان درست صورتها را بررسی کرده و بر اساس نرخهای موجود پرداختی خود را به جای آورد.
روشهای حسابداری پیمانکاری
تا الان با معنی و کارکرد حسابداری پیمانکاری آشنا شدهاید. به طور کلی برای حسابداری پیمانکاری دو روش مهم و اصلی وجود دارد که اکثر شرکتها از آن استفاده میکنند؛ البته این روشها بسته به شرایط هر پروژه متفاوت است و شرکتها تنها از یکی از این روشها استفاده میکنند:
روش حسابداری پیمانکاری بر اساس درصد پیشرفت کار
یکی از روشها روش حسابداری بر اساس درصد پیشرفت کار و مرحله به مرحله است در واقع در این روش حسابداران باید سود و زیان انجام پروژه را مرحلهای و با پیشرفته کار محاسبه کنند.
در واقع در این روش پیمانکار مربوط به هر پروژه طبق قرارداد حسابداری خود یک پروژه را پیش میبرد و کارفرما نیز موظف است طبق تعهداتی که داده است، پرداختهای مالی را سر وقت و به موقع انجام دهد. این به این معنی است که با پیشرفت بیشتر کار و پروژه کارفرما باید هزینه را به پیمانکار بپردازد.
در این روش حسابداری پیمانکاری هزینههای سود و ضرر قبل از شروع کار تا حدودی پیشبینی میشوند و این میتواند یکی از از معایب این روش باشد؛ چراکه با تمام شدن یک پروژه اگر تغییری در قیمتها اتفاق بیفتد یا مسائل پیشبینی نشده رخ دهد و انجام پروژه به زمانی دیرتر موکول شود، در نهایت محاسبه نهایی با مشکل و چالش روبهرو خواهد شد.
خطاهای رایج در حسابداری پیمانکاری
عدم تفکیک هزینهها: تخصیص ندادن هزینههای مشترک به پروژههای خاص که منجر به محاسبه غلط سود و زیان میشود.
- اشتباه در ثبت کسورات: عدم دقت در ثبت صحیح کسوراتی مثل «سپرده حسن انجام کار» یا «استهلاک پیشدریافت» در هنگام ثبت صورتوضعیتها.
- تکیه بر سیستمهای عمومی: استفاده از نرمافزارهای حسابداری ساده که قابلیت مدیریت مراکز هزینه و پروژههای متعدد را ندارند.
برای مثال فرض کنید شرکتی پروژهای را با مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال قرارداد میبندد:
۱. دریافت پیشدریافت: اگر کارفرما ۲۰ میلیون ریال نقد پرداخت کند، در دفاتر پیمانکار «موجودی نقد» بدهکار و «پیشدریافت از کارفرما» (بدهی) بستانکار میشود.
۲. خرید مصالح: اگر ۵ میلیون ریال مصالح برای پروژه خریداری شود، حساب «پیمان در جریان ساخت (پروژه الف)» بدهکار و «نقد و بانک» بستانکار میگردد.
۳. ثبت صورتوضعیت موقت: هنگامی که پیمانکار صورتوضعیتی به مبلغ ۱۰ میلیون ریال ارائه میدهد، کارفرما بخشی از پیشدریافت را کسر و ۱۰٪ (۱ میلیون ریال) را بابت «سپرده حسن انجام کار» نزد خود نگه میدارد. در این حالت، «حسابهای دریافتنی از کارفرما» و «سپرده حسن انجام کار» بدهکار شده و «درآمد حاصل از پیمان» بستانکار میشود.
ثبتهای حسابداری پیمانکاری که هر پیمانکار باید بداند
ثبتهای حسابداری پیمانکاری مراحل کلیدی زیر را در بر میگیرد:
۱. ثبت تضامین و ضمانتنامهها
پیمانکار برای شرکت در مناقصه، انجام تعهدات و دریافت پیشدریافت، تضامینی را به کارفرما ارائه میدهد. این تضامین در دفاتر پیمانکار صرفاً در حسابهای انتظامی منعکس میشوند.
۲. ثبت دریافت پیشدریافت
پیشدریافت پیمان، مبلغی است که کارفرما در ابتدای قرارداد به پیمانکار پرداخت میکند. این مبلغ در دفاتر پیمانکار به عنوان یک بدهی ثبت میگردد:
جدول سند حسابداری دریافت پیشدریافت (در دفاتر پیمانکار):
|
شرح حساب |
بدهکار |
بستانکار |
|---|---|---|
|
موجودی نقد و بانک |
مبلغ پیشدریافت |
|
|
پیش دریافت از کارفرما |
مبلغ پیشدریافت |
ماهیت حساب پیشدریافت بستانکار بوده و در بخش بدهیها در ترازنامه قرار میگیرد.
۳. ثبت هزینههای پیمان در جریان ساخت
تمامی مخارجی که برای اجرای پروژه انجام میشود، به حساب دارایی “پیمان در جریان ساخت” (یا بهای تمام شده پیمان) منتقل میشود. این شامل خرید مصالح، دستمزد، هزینههای سربار تخصیص یافته و استهلاک داراییهای ثابت مرتبط با کارگاه میشود.
برای مثال، ثبت خرید نقدی مصالح برای یک پروژه حسابداری پیمانکاری ساختمان به شرح زیر است:
جدول سند حسابداری خرید مصالح مصرفی:
|
شرح حساب |
بدهکار |
بستانکار |
|---|---|---|
|
پیمان در جریان ساخت (پروژه A) |
مبلغ هزینه |
|
|
صندوق / موجودی نقد و بانک |
مبلغ هزینه |
مدیریت درآمد و کسورات پیمان از طریق صورت وضعیتهای پیمانکاری
صورت وضعیت پیمانکاری، مهمترین سند حسابداری در طول حیات یک قرارداد است که میزان کار انجام شده و مصالح پایکار را مشخص میکند. این سند به دو نوع موقت (در حین کار) و قطعی (در پایان کار) تقسیم میشود.
هنگامی که کارفرما یک صورت وضعیت را تأیید میکند، این رویداد شامل چندین کسورات قانونی و قراردادی است:
کسورات اجباری صورت وضعیت
- کسورات پیشدریافت (استهلاک): بخشی از پیشدریافت اولیه به تدریج از صورت وضعیت کسر میشود تا بدهی پیمانکار مستهلک گردد.
- کسورات تضمین حسن انجام کار: کارفرما ۱۰٪ مبلغ ناخالص هر صورت وضعیت موقت را کسر کرده و نزد خود نگه میدارد. این مبلغ پس از تحویل موقت و تحویل قطعی به پیمانکار مسترد خواهد شد.
- کسورات بیمه تأمین اجتماعی: حق بیمه قراردادهای پیمانکاری بر اساس درصدی از ناخالص کارکرد محاسبه و از صورت وضعیت کسر میگردد.
- کسورات مالیات تکلیفی: کسورات قانونی دیگری همچنان وجود دارند که باید به درستی در سند لحاظ شوند.
برای ثبت صورت وضعیت موقت در دفاتر حسابداری شرکت ساختمانی، سند جامع زیر مورد استفاده قرار میگیرد:
جدول جامعترین سند حسابداری صورت وضعیت موقت (در دفاتر پیمانکار):
|
شرح حساب |
ماهیت |
توضیحات (ماهیت و اثر در حسابداری پیمانکاری) |
|---|---|---|
|
حسابهای دریافتنی – کارفرما (بدهکاران) |
بدهکار |
ثبت کل مبلغ ناخالص صورت وضعیت تایید شده به عنوان طلب از کارفرما |
|
پیش دریافت از کارفرما |
بستانکار |
کاهش بدهی مربوط به پیشدریافت به دلیل استهلاک درصدی |
|
سپرده حسن انجام کار (دریافتنی نزد کارفرما) |
بدهکار |
ثبت مبلغ کسر شده بابت تضمین (معمولاً ۱۰٪ مبلغ ناخالص) |
|
بستانکاران (بیمه/مالیات تکلیفی) |
بستانکار |
بدهی شرکت به سازمانهای قانونی بابت کسورات تکلیفی |
|
درآمد حاصل از پیمان |
بستانکار |
شناسایی درآمد حاصل از کارکرد واقعی در دوره مورد نظر |
مدیریت همزمان مطالبات، کاهش بدهیها و ایجاد تعهدات قانونی، دلیل اصلی تمایز ثبتهای حسابداری پیمانکاری با ثبتهای سادهتر در سایر حوزهها است.
حسابداری پیمانکاری بعد از تکمیل پروژه
این روش دقیقاً برعکس روش قبل عمل میکند و همان طور که از اسم آن متوجه خواهید شد اکثر هزینهها بعد از از اتمام پروژه یا انجام دادن بخش بیشتر هر پروژه دریافت میشود.
در روش بالا قبل از شروع کار یک ایده و پیشبینی کلی از سود و ضررهای شرکت در نظر گرفته میشد اما در این روش احتیاجی به پیشبینی هزینهها نیست و تمام آنها بر اساس اسناد و مدارک بعد از انجام دادن قسمت زیاد پروژه بررسی میشود.
البته مانند روش بالا به علاوه مزایای آن، یک اشکال نیز دارد. در این روش محاسبه جای سود خالص نهایی هر پروژه ممکن است منجر به وارد شدن بار مالیاتی و هزینههای زیاد شرکت پیمانکار شود. بنابراین بهتر است قبل از انجام هر پروژه و برای جلوگیری از به وجود آمدن این مشکل از کارشناسان و متخصصان مربوطه کمک بگیرید.
ضرورت دقت در ثبت اطلاعات پیمانکاری و تفاوت با سایر نرمافزارها
ماهیت حسابداری شرکت پیمانکاری ایجاب میکند که هر رویداد مالی به صورت تفکیک شده و دقیق در دفاتر ثبت شود. ثبت صورت وضعیتها، نیازمند اعمال همزمان چندین کسورات پیچیده است.
معایب استفاده از نرمافزارهای عمومی
بزرگترین مشکل در استفاده از نرم افزار حسابداری بازرگانی یا نرم افزار تولید برای این حوزه، نقص ساختاری آنها در مدیریت بهای تمام شده پروژهای (Job Order Costing) است. این نرمافزارها نمیتوانند هزینهها را برای پروژههای بلندمدت تفکیک کنند.
جدول مقایسه نیازهای تخصصی پیمانکاری و قابلیتهای نرمافزارهای حسابداری:
|
ویژگی حیاتی پیمانکاری |
معایب استفاده از نرم افزار حسابداری بازرگانی/عمومی |
راهکار در نرم افزار حسابداری پیمانکاری تخصصی |
|---|---|---|
|
تخصیص و تفکیک بهای تمام شده پروژهها |
عدم توانایی در تفکیک هزینههای سربار، دستمزد و استهلاک به تفکیک کارگاه/قرارداد |
محاسبه اتوماتیک بهای تمام شده و سود/زیان لحظهای برای هر پروژه |
|
مدیریت صورت وضعیت و کسورات قانونی |
نیاز به ثبت دستی کسورات متعدد (تضمین ۱۰٪، استهلاک پیشدریافت) که مستعد خطاست |
ثبت یکپارچه صورت وضعیت و محاسبه و کسر خودکار کسورات |
|
شناخت درآمد (استاندارد ۹) |
عدم انطباق با روش درصد پیشرفت کار (PoC) و ایجاد مغایرتهای مالیاتی |
تعریف خودکار PoC و شناسایی درآمد دوره مالی بر مبنای هزینههای تحقق یافته |
|
مدیریت ضمانتنامهها و سپردهها |
عدم پیگیری سررسیدها و آزادسازی سپرده |
سیستم جامع مدیریت حسابهای انتظامی و پیگیری سررسیدها و آزادسازی سپرده حسن انجام کار |
گزارش سود و زیان دقیق و لحظهای پروژهها از یکدیگر تفکیک نمیشود. تنها یک نرم افزار حسابداری پیمانکاری تخصصی میتواند این هزینههای سربار را به طور خودکار بین پروژهها تقسیم کرده و گزارش بهای تمام شده دقیق را ارائه دهد. این قابلیت، ابزاری حیاتی برای تصمیمگیری استراتژیک و کنترل بودجه پروژه است.
مراحل صفر تا صد آموزش حسابداری پیمانکاری
- مرحله یک: مانند هر فعالیت و شغل دیگر که در ابتدا باید با اصطلاحات اصلی آن آشنا باشید حسابداری پیمانکاری نیز از این قاعده مستثنا نیست و باید تمام اصطلاحات مورد نیاز را یاد بگیرید. شاید فکر کنید اصطلاحات حسابداری پیمانکاری و حسابداری عمومی شبیه به هم هستند؛ اما باید بدانید نکات تخصصی در رابطه با حسابداری پیمانکاری وجود دارد که باید آنها را یاد بگیرید. همچنین باید کاملاً با گزارشهای حسابداری پیمانکاری آشنا باشید و قرارداد حسابداری پیمانکاری را بشناسید؛ چرا که هر گزارش با دیگری متفاوت است.
- مرحله دوم: در این مرحله از شروع این کسب و کار باید با بازار کار و مشاغلی که مربوط به حسابداری پیمانکاری آشنا باشید همه چیز درباره حسابداری پیمانکاری را مرحله به مرحله جلو ببرید و با افرادی که با این حوزه سر و کار دارند ارتباط برقرار کنید. در کلاسهای آموزشی حسابداری بازار کار که این سبک از حسابداری پیمانکاری را آموزش میدهند، شرکت کنید و اطلاعات مربوط به آن را در خود افزایش دهید.
از بهترین راهکارها برای شروع هر بیزینس دانش کافی در آن است. از این رو با شرکت کردن در آموزشهای مختلف اطلاعات مناسبی را در این زمینه جمع آوری میکنید و با تمام جزئیات آن آشنا میشوید. بنابراین روند پیشرفت شما رو به افزایش خواهد بود.
- مرحله سوم: همان طور که پیشتر به آن اشاره کردیم شرکت کردن در دورهها و کلاسهای مربوط به حسابداری پیمانکاری بسیار حائز اهمیت است چرا که دانش شما را افزایش می دهد. به این نکته توجه داشته باشید که بسیاری از دانشکدهها و موسسهها دورههای مفیدی را برای حسابداری پیمانکاری برگزار میکنند و شما چه به صورت حضوری یا غیر حضوری امکان شرکت در این دورهها را دارید.
همچنین شما احتیاج دارید که یک نرم افزار مربوط به حسابداری پیمانکاری را یاد بگیرید و بتوانید با آن کار کنید. اهمیت شرکت در دورهها آنجا مشخص میشود که شما کار با این نرم افزارها را نیز فرا میگیرید و نحوه فعالیت با آنها را خوب میشناسید. علاوهبر این که شما باید با روشهای حسابداری پیمانکاری که بالاتر به آن اشاره کردیم آشنا باشید و از آن در کسب و کار خود استفاده کنید.
یکی از مواردی که حتماً در دورهها باید آموزش ببینید هزینهیابی شغلی است. همانطور که میدانید برای یک کسب و کار حسابداری پیمانکاری پروژه های بسیاری وجود دارد که نسبت به هم متفاوت هستند و شما با داشتن دانش کافی مهارت تطبیق دقیق هزینهها میتوانید مشاغل مربوط به خود را انجام دهید.
هزینهیابی شغلی از آنجا اهمیت دارد که تعداد معاملاتی که میتواند در طول یک پروژه اتفاق بیفتد متفاوت است. شما باید به جزئیات مستقیم و غیر مستقیم آن به طور دقیق آگاه باشید و تمام هزینههای مربوطه را بشناسید. چراکه هزینهیابی شغل اطلاعات دقیقی را در مورد سودآوری یا زیان قرارداد مشخص میکند و قدم بسیار ضروری و کارآمد برای اطلاع از هزینههای هر پروژه پیمانکاری است.
استفاده از نرمافزار حسابداری
یکی از نرم افزارهایی که یادگیری آن بسیار اهمیت دارد نرم افزار حسابداری پیمانکاری مانند نرم افزار هلو نسخه پیمانکاری است که انجام بسیاری از کارها و پیگیریها را برای شما راحتتر خواهد کرد. یاد گرفتن این نرم افزار در انجام پروژهها، ثبت حسابداری پیمانکاری، پیگیری مالی و هزینهیابی شغل به شما کمک شایانی خواهد کرد.
همچنین از دیگر مزایای و ویژگی این نرم افزار امنیت بسیار بالای آن و جلوگیری از آسیبهایی که ممکن است به حسابرسی شما وارد شود، است. چراکه گزارش سریع ای به شما میدهد و بیشتر از یک نیروی انسانی در امر پیگیری لازم و ضروری است.
نتیجه گیری
حسابداری پیمانکاری بخش اساسی هر پروژه عمرانی و ساختمانی است که برای مدیریت دقیق آن نیازمند ابزارهای تخصصی و دانش فنی است. پیچیدگیهای ثبت ضمانتنامهها، تفکیک هزینهها و مدیریت مغایرتهای قانونی، انتخاب یک نرمافزار حسابداری پیمانکاری مناسب را ضروری میسازد. با درک تفاوتهای موجود در انواع حسابداری و استفاده از سیستمهای دقیق، میتوانید گزارشهای مالی دقیقی تولید کرده و بهطور مؤثری بر هزینهها و درآمدهای پروژهها نظارت داشته باشید. برای مثال، نمونه پروژه حسابداری پیمانکاری میتواند نشان دهد چگونه یک سیستم تخصصی تمامی مراحل مالی پروژه را بهطور هوشمند مدیریت میکند. نرمافزار فراپیام میتواند این فرآیندهای پیچیده را بهطور دقیق و بدون خطا انجام دهد و از محاسبات دستی و اشتباهات مالیاتی جلوگیری کند.
سوالات متداول
۱. حسابداری پیمانکاری چیست و چه تفاوتی با حسابداری عمومی دارد؟
حسابداری پیمانکاری مدیریت مالی پروژههای پیمانکاری است و با حسابداری عمومی متفاوت است چون هزینهها، درآمدها و پیشدریافتها را به تفکیک هر پروژه ثبت و کنترل میکند.
۲. مهمترین ثبتهای حسابداری پیمانکاری کداماند؟
ثبت تضامین و ضمانتنامهها، پیشدریافتها، هزینههای پیمان در جریان ساخت و ثبت صورت وضعیت پیمانکاری.
۳. صورت وضعیت پیمانکاری چیست و چگونه ثبت میشود؟
صورت وضعیت سندی است که میزان کار انجام شده و کسورات قانونی را نشان میدهد و با ثبت دریافتنی از کارفرما، کاهش پیشدریافت و شناسایی درآمد در دفاتر پیمانکار ثبت میشود.
۴. چرا استفاده از نرمافزار حسابداری تخصصی پیمانکاری ضروری است؟
چون نرمافزارهای عمومی نمیتوانند هزینهها و درآمد هر پروژه را دقیق تفکیک کنند و نرمافزار تخصصی تمام هزینهها، صورت وضعیتها و کسورات قانونی را خودکار مدیریت میکند.
بیشتر بخوانید :
